Alergiczny nieżyt nosa (ANN) to alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa wywołane w większości przypadków alergią IgE-zależną na alergeny środowiskowe. Do objawów należą: wodnista wydzielina z nosa ściekająca po tylnej ścianie gardła, kichanie, świąd i zatkanie nosa trwające co najmniej godzinę dziennie przez co najmniej dwa kolejne dni.
Podział alergicznego nieżytu nosa
Alergiczny nieżyt nosa dzieli się ze względu na czas trwania objawów na okresowy (<4 dni/tydzień lub <4 tyg.) i przewlekły (>4 dni/tydzień lub >4 tyg.). Biorąc pod uwagę rodzaj alergenów (sezonowe/całoroczne) będących przyczyną ANN, można wyróżnić alergiczny nieżyt nosa sezonowy i całoroczny. W trakcie diagnostyki stwierdzenie dodatnich wyników punktowych testów skórnych (PTS) lub obecności swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi umożliwia rozpoznanie uogólnionego ANN. Jednak u 20-40% pacjentów z alergicznym nieżytem nosa badanie te mogą okazać się ujemne. W takiej sytuacji zaleca się wykonanie donosowej próby prowokacyjnej z alergenem (DPPA) lub oceny obecności swoistego IgE w wydzielinie nosa – dodatnie wyniki wskazują na lokalny/miejscowy ANN (LANN) czyli tzw. entopię.
Fenotypy nieżytu nosa
Wiedza o typach nieżytu nosa jest istotna ze względu na fakt, że u większości pacjentów z ANN nieżyt ten ma charakter mieszany co oznacza że nakładają się na siebie dwa lub więcej rodzajów nieżytu nosa.
Infekcyjny nieżyt nosa
- infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa
- etiologia wirusowa (najczęściej)
- etiologia bakteryjna
- grzybicze zapalenie nosa i zatok
- przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (PZZP)
Alergiczny nieżyt nosa
- alergiczny nieżyt nosa (ANN) –> okresowy/przewlekły, sezonowy/całoroczny, łagodny/ umiarkowany/ ciężki, epizodyczny
- zespół alergii jamy ustnej (OAS), zespół pyłkowo-pokarmowy (PFS)
- lokalny (miejscowy) alergiczny nieżyt nosa (LANN)
Nieinfekcyjny, niealergiczny nieżyt nosa (NNN)
- rynopatia niealergiczna (dawniej: idiopatyczne zapalenie błony śluzowej nosa/ naczynioruchowy nieżyt nosa) –> powstaje prawdopodobnie w mechanizmie odruchu z pobudzenia nerwu błędnego, zazwyczaj bez świądu nosa i podniebienia lub napadów kichania, stanowi ok. 70% NNN, czynnikami wyzwalającymi może być nadmierna ekspozycja na czynniki fizyczne lub chemiczne:
- hormonalny nieżyt nosa
- ciąża (największe nasilenie w 3 trymestrze) cykl miesiączkowy, okres pokwitania –> fizjologia
- niedoczynność tarczycy, akromegalia
- u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne lub hormonalną terapię zastępczą
- smakowy (pokarmowy) nieżyt nos –> mechanizm odruchowy
- gorące i pikantne pokarmy, barwniki, środki konserwujące, napoje alkoholowe
- polekowy nieżyt nosa:
- rhinitis medicamentosa –> leki o działaniu sympatykomimetycznym zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa, przy stosowaniu przewlekłym wtórne organicznie drożności nosa (stosować max. 5 dni)
- agoniści rec. alfa-adrenergicznych
- typ zapalenia miejscowego –> blokada COX-1 i nadprodukcja leukotrienów cysteinylowych
- kwas acetylosalicylowy (AERD – aspirin exacerbated respiratory disease)
- NLPZ (NERD – NSAIDs exacerbated respiratory disease)
- typ neurogenny –> leki obniżające aktywność współczulną
- antagoniści rec. alfa-adrenergicznych (klonidyna, guanetyna, doksazosyna)
- agnoniści rec. alfa2-adrenergicznych (metyldopa)
- antagoniści rec. beta-adrenergicznych
- selektywne inhibitory fosfodiesterazy-5 (sildenafil, vardenafil)
- typ idiopatyczny
- ACEI
- blokery kanały wapniowego
- leki przeciwdepresyjne
- rhinitis medicamentosa –> leki o działaniu sympatykomimetycznym zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa, przy stosowaniu przewlekłym wtórne organicznie drożności nosa (stosować max. 5 dni)
- starczy nieżyt nosa –> wodnisty wyciek z nosa nasilany przez czynniki wyzwalające: pokarmy, zapachy; wynika z zaburzenia mechanizmów regulacji wegetatywnej, degeneracji naczyń, gruczołów i podporowych tkanek strukturalnych nosa, zwykle po 65 r.ż.
- zanikowy nieżyt nosa (atrofia błony śluzowej nosa)
- niealergiczny nieżyt nosa z eozynofilią (NARES – non-allergic rhinitis with eosinophilia syndrome) –> w błonie śluzowej nosa obecne są nacieki z eozynofilii (>20%) i mastocytów; objawy utrzymują się cały rok, brak cech atopii (należy wykluczyć ANN i LANN); może przebiegać z nadwrażliwością na niesteroidowe leki przeciwzapalne